લાંબા સમયથી ભારત હથિયારોના મોટા ખરીદદાર તરીકે જાણીતું છે. હવે પરિસ્થિતિ ધીમે ધીમે બદલાઈ રહી છે. ભારત હથિયારોની નિકાસ કરતા દેશ તરીકે ઝડપથી વિકાસ કરી રહ્યો છે. જો આપણે ભારત પાસેથી સંરક્ષણ સંબંધિત સામાન ખરીદનારા ટોચના ત્રણ દેશોની વાત કરીએ તો તે અમેરિકા, ફ્રાન્સ અને આર્મેનિયા છે.
આર્મેનિયા ભારતમાં બનેલા હથિયારોનો મોટો ખરીદદાર છે. તેણે આકાશ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ, પિનાકા મલ્ટી-લોન્ચ રોકેટ સિસ્ટમ અને 155mm તોપ સહિત અનેક હથિયારો ખરીદ્યા છે. TOI રિપોર્ટ અનુસાર, 2023-24માં ભારતે અન્ય દેશોમાં 21,083 કરોડ રૂપિયાના સંરક્ષણ સામાનની નિકાસ કરી હતી. આમાં અમેરિકા, ફ્રાન્સ અને આર્મેનિયા ટોચના ત્રણ આયાતકારો છે.
ભારતમાંથી 100 દેશોમાં હથિયારોની નિકાસ થાય છે
ભારતની સરકારી અને ખાનગી કંપનીઓ હવે ઘણા પ્રકારના શસ્ત્રો અને તેના ભાગોનું ઉત્પાદન કરી રહી છે. આ લગભગ 100 દેશોમાં નિકાસ કરવામાં આવી છે. ભારત બ્રહ્મોસ સુપરસોનિક ક્રૂઝ મિસાઈલ, ડોર્નિયર-228 એરક્રાફ્ટ, તોપ, રડાર, આકાશ મિસાઈલ, પિનાકા રોકેટ અને બખ્તરબંધ વાહનો જેવા તૈયાર શસ્ત્રો મિત્ર દેશોને વેચી રહ્યું છે.
અમેરિકા ભારત પાસેથી હથિયારોના ભાગો આયાત કરે છે
અમેરિકા વિશ્વનો સૌથી મોટો શસ્ત્ર નિકાસકાર દેશ છે. ભારત મુખ્યત્વે અમેરિકાને શસ્ત્રોના ઘટકોની નિકાસ કરે છે. ખરીદદારોમાં બોઇંગ અને લોકહીડ માર્ટિન જેવી કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે. તે તેના વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇન નેટવર્ક તેમજ ઓફસેટ પ્રતિબદ્ધતાના ભાગરૂપે ભારતમાંથી એરક્રાફ્ટ અને હેલિકોપ્ટર માટે શરીર, પાંખો અને અન્ય ભાગો મેળવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, હૈદરાબાદમાં ટાટા બોઇંગ એરોસ્પેસ વેન્ચર અપાચે એટેક હેલિકોપ્ટર માટે શરીર અને અન્ય ભાગો બનાવી રહ્યું છે. તે જ સમયે, ફ્રાન્સ ભારતમાંથી ઘણાં સોફ્ટવેર અને ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનોની આયાત કરી રહ્યું છે.
આર્મેનિયા ભારત પાસેથી મોટા પાયે હથિયારો ખરીદી રહ્યું છે
આર્મેનિયા એક સમયે સોવિયેત સંઘનો ભાગ હતો. છેલ્લા ચાર વર્ષમાં તેણે ભારત પાસેથી મિસાઈલ, તોપો, રોકેટ, રડાર, બુલેટ પ્રૂફ જેકેટ્સ, નાઈટ વિઝન ડિવાઈસ અને શેલ જેવા હથિયારો ખરીદ્યા છે. નાગોર્નો-કારાબાખને લઈને આર્મેનિયા અને અઝરબૈજાન વચ્ચે સંઘર્ષ થયો છે. આ સમયગાળા દરમિયાન ભારત પાસેથી ઘણા શસ્ત્રો ખરીદવામાં આવ્યા હતા. અઝરબૈજાન તુર્કી અને પાકિસ્તાનની નજીક છે.