૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના રોજ જ્યારે ભારત સ્વતંત્ર થયું, ત્યારે તેની સાથે બીજા એક સ્વતંત્ર દેશ, પાકિસ્તાનની રચના થઈ. પાકિસ્તાન ઇસ્લામના નામે બનાવવામાં આવ્યું હતું. ઘણા લોકો માને છે કે પાકિસ્તાનના નિર્માણ માટે મહાત્મા ગાંધી જવાબદાર છે. જ્યારે ઉગ્ર જમણેરી વિચારધારા ધરાવતા લોકો માને છે કે મહાત્મા ગાંધીએ મુસ્લિમોને ખુશ કરવા માટે ઝીણાની માંગણી સ્વીકારી હતી. ગાંધીજી પર હંમેશા મુસ્લિમો અને પાકિસ્તાનના સમર્થક હોવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. આ ક્રમમાં, ચાલો જાણીએ કે પાકિસ્તાનમાં મહાત્મા ગાંધીની કેટલી પ્રતિમાઓ સ્થાપિત છે અને પડોશી દેશ વિશે તેમના શું વિચારો છે.
પાકિસ્તાનમાં ગાંધીજીની કેટલી પ્રતિમાઓ છે?
સામાન્ય રીતે, ગાંધીજી સાત વખત પાકિસ્તાન ગયા હતા, પરંતુ આનાથી એ સ્પષ્ટ થતું નથી કે તેઓ ઝીણાના સમર્થક હતા કે પાકિસ્તાની રાજકારણના. તેમની નીતિ અહિંસાની હતી. મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાઓની વાત કરીએ તો, પાકિસ્તાનમાં મહાત્મા ગાંધીની બે પ્રતિમાઓ છે અને બંને ઇસ્લામાબાદમાં સ્થાપિત છે. ગાંધીજીની એક પ્રતિમા ઇસ્લામાબાદમાં ભારતીય હાઇ કમિશનના કાર્યાલયમાં સ્થાપિત છે, જ્યારે બીજી પ્રતિમા પાકિસ્તાનના એક સંગ્રહાલયમાં સ્થિત છે. ઇસ્લામાબાદમાં હાઇ કમિશન ઓફિસમાં સ્થાપિત પ્રતિમા તેમના આદરનું પ્રતીક છે.
મૂર્તિઓ ક્યાં મૂકવામાં આવી છે?
પાકિસ્તાનના એક સંગ્રહાલયમાં ગાંધીજીની મીણની પ્રતિમા છે, જેમાં તેમને મોહમ્મદ અલી ઝીણા સાથે દર્શાવવામાં આવ્યા છે. તે પાકિસ્તાનના ઐતિહાસિક સંદર્ભમાં તેમની ભૂમિકાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. અહેવાલો અનુસાર, આઝાદી પછી, પાકિસ્તાનમાં મહાત્મા ગાંધીની ઘણી પ્રતિમાઓ સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ બાદમાં તેને ત્યાંથી દૂર કરવામાં આવી હતી. કરાચીમાં સ્થિત એક મ્યુનિસિપલ પાર્ક ગાંધી ગાર્ડન તરીકે ઓળખાતું હતું, પરંતુ પાછળથી તેનું નામ બદલીને રાખવામાં આવ્યું. એવું કહેવાય છે કે ઝીણાએ પાકિસ્તાન માટે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો અને તેના કારણે ભારત-પાકિસ્તાનમાં ઘણા રમખાણો થયા હતા. ગાંધીજીએ તે વિસ્તારોની મુલાકાત લીધી અને હિંસાનો અંત લાવવા પર ભાર મૂક્યો.
ગાંધીજી પાકિસ્તાન વિશે શું વિચારતા હતા?
પાકિસ્તાન અંગે ગાંધીજીના વિચારો શું હતા તે સ્પષ્ટપણે કહેવું મુશ્કેલ છે, પરંતુ ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય મંત્રી એમજે અકબરના પુસ્તક ‘ગાંધી’ઝ હિન્દુઇઝમ: ધ સ્ટ્રગલ અગેઇન્સ્ટ જિન્નાહ’ઝ ઇસ્લામ’ અનુસાર, મહાત્મા ગાંધી ભારતની આઝાદી પછી આઝાદીનો પહેલો દિવસ પાકિસ્તાનમાં વિતાવવા માંગતા હતા. એવું કહેવાય છે કે તેમનું આ પગલું ન તો પ્રતીકાત્મક હતું કે ન તો ઇસ્લામના નામે બનેલા પાકિસ્તાનને સમર્થન આપવાનો સંકેત હતો. પુસ્તક મુજબ, મહાત્મા ગાંધી ઇચ્છતા ન હતા કે ભારતનું વિભાજન થાય. તેઓ હિન્દુ હતા અને માનતા હતા કે બધા ધર્મોએ સાથે રહેવું જોઈએ. તેમણે ભાગલાને ક્ષણિક ગાંડપણ ગણાવ્યું.
હિન્દુઓ સ્વપ્નની દુનિયામાં જીવી રહ્યા છે.
મહાત્મા ગાંધીએ ૧૯૦૯માં તેમના પુસ્તક “હિંદ સ્વરાજ” માં કહ્યું હતું કે, “જો હિન્દુઓ એવું માને છે કે તેઓ ફક્ત હિન્દુઓ દ્વારા વસતી ભૂમિમાં રહેશે, તો તેઓ સ્વપ્નની દુનિયામાં જીવી રહ્યા છે.” હિન્દુઓ, મુસ્લિમો, શીખો, ખ્રિસ્તીઓ, પારસીઓ બધાએ ભારતને પોતાનો દેશ બનાવ્યો છે અને તેઓ બધા દેશબંધુઓ છે. બધાએ એકતામાં રહેવું પડશે.
