કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલય દ્વારા જાહેર કરાયેલા નેશનલ હેલ્થ એકાઉન્ટ્સના અંદાજ મુજબ, 2014-15ની સરખામણીમાં 2021-22માં સ્વાસ્થ્ય પર માથાદીઠ સરકારી ખર્ચમાં ત્રણ ગણો વધારો થયો છે. હવે સામાન્ય માણસ સારવાર માટે પોતાના ખિસ્સા પર ઓછો બોજ સહન કરી રહ્યો છે અને મુખ્યત્વે આયુષ્માન ભારત યોજનાએ આમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
દેશભરમાં સામાન્ય માણસની સારવાર પર થતા ખિસ્સા બહારના ખર્ચમાં લગભગ 40 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. 2013-14માં 64.2 ટકાની સરખામણીએ 2021-22માં તે ઘટીને 39.4 ટકા થઈ ગયો છે. સારવારના ખિસ્સા પરનો બોજ ઘટાડવા પાછળનું મુખ્ય કારણ આરોગ્ય પર સરકારી ખર્ચમાં વધારો છે.
સામાન્ય માણસના ખિસ્સા પર ઓછો બોજ
કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલય દ્વારા જાહેર કરાયેલા નેશનલ હેલ્થ એકાઉન્ટ્સના અંદાજ મુજબ, 2014-15ની સરખામણીમાં 2021-22માં સ્વાસ્થ્ય પર માથાદીઠ સરકારી ખર્ચમાં ત્રણ ગણો વધારો થયો છે.
આરોગ્ય મંત્રાલયના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું કે તાજેતરના આંકડા સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે 2013-14ની સરખામણીમાં સામાન્ય માણસ હવે સારવાર માટે પોતાના ખિસ્સામાંથી ઓછો ખર્ચ કરી રહ્યો છે. સરકારી ખર્ચમાં 60 ટકાનો વધારો થયો છે અને તે 2014-15માં 29 ટકાની સરખામણીએ 2021-22માં 48 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે.
નીતિ આયોગના સભ્ય ડૉ. પીકે પાલના જણાવ્યા અનુસાર, આયુષ્માન ભારત યોજના હેઠળ 55 કરોડ લોકોને વાર્ષિક 5 લાખ રૂપિયા સુધીની મફત અને કેશલેસ સારવારની સુવિધાએ ખિસ્સા પરનો બોજ ઘટાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. છ વર્ષ પહેલા શરૂ કરાયેલી આ યોજના હેઠળ સાત કરોડથી વધુ લોકોને 1 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુની મફત સારવાર આપવામાં આવી છે.
મફત ડાયાલિસિસ યોજનાનો લાભ લેતા લોકો
તેવી જ રીતે, 2015-16માં 25 લાખથી વધુ લોકોએ મફત ડાયાલિસિસ યોજનાનો લાભ લીધો છે. ડેટા અનુસાર, 2014-15માં સ્વાસ્થ્ય પર માથાદીઠ સરકારી ખર્ચ 1108 રૂપિયા હતો, જે 2021-22માં વધીને 3169 રૂપિયા થઈ ગયો છે. કુલ સરકારી ખર્ચમાં આરોગ્ય ખર્ચમાં વધારો થવાને કારણે આવું બન્યું છે. 2014-15માં કુલ સરકારી ખર્ચના 3.94 ટકા આરોગ્ય પર ખર્ચવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે 2021-22માં કુલ સરકારી ખર્ચના 6.12 ટકા આરોગ્ય પર ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.
કોરોના મહામારી દરમિયાન સ્વાસ્થ્ય પર વધુ ખર્ચ
આરોગ્ય પર સરકારી ખર્ચમાં વધારો પણ જીડીપીના પ્રમાણમાં સ્પષ્ટપણે જોઈ શકાય છે. આરોગ્ય પરનો કુલ સરકારી ખર્ચ 2014-15માં જીડીપીના 1.13 ટકા હતો, જે 2021-22માં વધીને 1.84 ટકા થયો હતો. આરોગ્ય પર સરકારના ખર્ચમાં વધારો થવાનું મુખ્ય કારણ કોરોના મહામારી છે. કોરોના સમયગાળા દરમિયાન, 2019-20ની સરખામણીમાં 2020-21માં આરોગ્ય પર સરકારી ખર્ચમાં 16.6 ટકા અને 2020-21ની સરખામણીમાં 2021-22માં 37 ટકાનો વધારો થયો છે.